اداره حسابهای اقتصادی بانک مرکزی به منظور تبيين ساختار و سازوکار بخش واقعی اقتصاد ايران بر مبنای نظام استاندارد حساب های ملی، کتابی تحت عنوان «جدول داده ـ ستانده اقتصاد ايران در سال 1383» چاپ و منتشر کرده است.
به گزارش انجمن حسابداران خبره ایران، به نقل از بانک مرکزی، اداره حسابهای اقتصادی بانک مرکزی به منظور تبيين ساختار و سازوکار بخش واقعی اقتصاد ايران بر مبنای نظام استاندارد حساب های ملی، کتابی تحت عنوان «جدول داده ـ ستانده اقتصاد ايران در سال 1383» چاپ و منتشر کرده است. جداول آماری کتاب یاد شده، امکان مطالعه ویــژگی های ساختاری اجزاء تشکیــل دهنده یک نظام اقتصــادی را فراهم‌کرده و از منظر کاربـــردی، در دو زمینه عمده تحلیل ســـاختارها و برنامه ریزی اقتصادی، مورد استفــاده قـرار می گیرد.
در همين ارتباط، ابوالفضل اکرمی مدير کل اقتصادی بانک مرکزی در مصاحبه ای با پايگاه اطلاع رسانی بانک مرکزی به پرسشهای مرتبط با موضوع پاسخ داد که مشروح آن به شرح زیر است.
لطفاً دلایل اهمیت تهیه و تدوین جداول داده ـ ستانده اقتصادی را توضيح دهيد.
در دنياي امروز به واسطه وجود تنوع و پيچيدگي فعاليت‌هاي اقتصادي، سياستگذاران اقتصادي نياز بيشتري به اطلاعات و آمار مبسوط و گسترده دارند. به همین دلیل تهيه،تدوين و ارائه آمار در مجموعه‌هاي نظام‌مند و منسجم، به دليل گستردگي آمار و حجم قابل توجه آن در زمينه‌هاي مختلف اقتصادي، در دستورکار قرار دارد. تدوين نظام های آماري همچون نظام حساب‌هاي ملي، تراز پرداخت‌ها، آمارهاي مالي دولت و آمارهاي پولي بر مبنای دستورالعمل‌هاي استاندارد بين المللی، به‌‌دليل وجود چنين ضرورتی مطرح شده است. دستور العمل استاندارد جداول داده ـ ستانده به‌لحاظ نظري بر پايه‌هاي تئوريک قوي‌تري متکي است. جدول داده ـ ستانده اقتصادي در اصل يک تکنيک آماري قوي و موثر است که در قالب آن تحليل اقتصادي متکي بر تئوري تعادل عمومي، مطرح مي‌شود. به‌طور كلي جداول داده ـ ستانده که از ابزارهاي عمده برنامه‌ريزي اقتصادي به شمار مي‌روند، از يک سو مي‌توانند در تهيه حساب‌هاي ملي كاربرد داشته باشند و از طرف ديگر در زمينه تجزيه و تحليل ساختاری و اقتصادي مورد استفاده قرار‌گيرند. جداول داده ـ ستانده به عنوان يكي از پيشرفته‌ترين روش‌هاي حسابداري اقتصادي، چگونگي ارتباط و تعامل متقابل ميان رشته فعاليت‌هاي مختلف را در درون يك نظام اقتصادي نشان می دهند. در گذر زمان روابط بين فعاليت‌هاي مختلف اقتصادي متاثر از توسعه فن‌آوري، اعمال سياست‌هاي جديد اقتصادي و تغيير در قيمت‌هاي نسبي دچار تغييراتي مي‌شوند. روش داده ـ ستانده چارچوب تحليلي مناسبي، جهت مطالعه اين تغييرات فراهم مي‌آورد.
در خصوص تاریخچه تهیه جداول داده ـ ستانده در ایران توضیح فرمایید.
تهيه و تدوين جداول داده ـ ستانده همگام با تدوين حساب‌هاي ملي و براساس آخرين دستورالعمل‌هاي تهيه اين جداول جهت ارائه تصوير واضح‌تري از بخش واقعي اقتصاد، اهميت دارد. لذا تدوين جداول داده ـ ستانده مبتني بر پايه‌هاي آماري، در فواصل زماني مناسب توسط حسابداران ملي توصيه شده و با جديت پي گيري و عملياتی می شود. تا کنون بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران در پنج نوبت جدول داده ـ ستانده مبتني بر پايه‌هاي آماري براي اقتصاد ايران در سال‌هاي 1348، 1353، 1367 ، 1378 و 1383 تهيه و منتشر کرده است. تجربه توليد جداول داده ـ ستانده مبتني بر پايه‌هاي آماري در ايران و ساير کشورها نشان مي‌دهد که فرآيند تهيه اين جداول پرهزينه و زمان بر بوده و مستلزم صرف نيروي انساني متخصص و منابع مالي است.
نخستين كوشش‌ها براي تهيه جدول داده ـ ستانده در اقتصاد ايران، از سال 1341 آغاز شد. بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران در سال 1353، مبادرت به تدوين جدول داده ـ ستانده اقتصاد ايران در سال 1348 کرد. این جدول به صورت بخش در بخش و به قیمت تولیدکنندگان و در 25 بخش تهیه و در سال 1360 منتشر شد. بانک مرکزی، دومین جدول را برای سال 1353 و به صورت کاملاً تفصیلی در 101 بخش و با تکنولوژی بخش در بخش در سال 1361 منتشر کرد. ارزش مبادلات موجود در این جدول هم به قیمت تولید کنندگان و هم به قیمت خریداران تدوين شد. تهيه جدول داده - ستانده سال 1367 اقتصاد ایران از اوایل سال 1370 آغاز و نتایج نهایی آن در کتابی با همین عنوان در سال 1375 انتشار یافت. این جدول در قالب 258 محصول و 108 فعالیت تهیه و به قیمت خریداران و تولید کنندگان ارزش گذاری شده است. تهيه و تدوين جدول داده ـ ستانده سال 1378 بانک مرکزی از سال 1380بر مبنای جداول عرضه ـ مصرف در دستور کار قرار گرفت و در تیرماه 1384 با ابعاد 58 فعالیت اقتصادی و 119 محصول منتشر شد. جدول متقارن سال 1378 هماهنگ با نظام حساب های ملی سال 1993 و بر حسب قیمت های پایه ارزش گذاری شده است. در نهايت تهيه جدول داده ـ ستانده سال 1383 بانک مرکزی از سال 1389 بر مبنای جداول عرضه ـ مصرف در دستورکار اداره حسابهای اقتصادی اين بانک قرار گرفت و در دی ماه سال 1393 با ابعاد 52 فعالیت اقتصادی و 108 محصول منتشر شد. برای تهیه جدول مذکور از نظام استاندارد حساب های ملی سال 1993 و 2008 بهره گیری شده و جداول مزبور بر حسب قیمت های پایه، ارزش گذاری شده است.
کاربردها و نحوه استفاده از جداول داده ـ ستانده را توضيح دهيد.
همانگونه که قبلاً نيز بيان شد، جدول داده ـ ستانده چارچوبي جهت بررسي ارتباط متقابل بخش‌هاي مختلف اقتصادی و پيوندهاي پسين و پيشين بخش‌هاي مختلف اقتصادي ارائه مي‌دهد. جداول داده ـ ستانده، کاربردهای گوناگونی در خصوص ادبیات توسعه اقتصادی نظیر رشد اقتصادی، اشتغالزایی، درآمد زایی و شناسایی پیوندهای بین بخشی، تجزيه و تحليل‌هاي ساختاري و اقتصادي، پیش بینی متغيرها، تحلیل های منطقه ای، انرژی ، زیست محیطی و ... دارد. به طور خلاصه اهم کاربردهای جداول داده ـ ستانده را می توان به شرح زیر برشمرد:
1. پیش بینی تقاضا، تولید، اشتغال و سرمایه گذاری یک کشور یا یک منطقه اقتصادی به تفکیک بخش های مختلف.
2. بررسی تغییرات فناوری و اثرآن بر بهره وری.
3. اثر تغییر دستمزد، سود یا مالیات بر قیمت ها.
4. بررسی آثار مبادلات بخش خارجی ( صادرات و واردات) بر فعالیت های اقتصادی.
5. بررسی اثرات تورمی افزایش قیمت انواع حامل های انرژی.
6. بررسی های بخشی، مانند بررسی اثرات صنعت توریسم.
7. بررسی آثار زیست محیطی فعالیت های اقتصادی.
برنامه آینده بانک مرکزی جهت تهیه و تدوین جداول داده ـ ستانده چیست؟
جداول داده ـ ستانده معمولاً به دو نوع جداول آماری و نیمه آماری دسته بندی می شود. منظور از جداول آماری، جداولی است که اطلاعات مندرج در آن مبتنی بر ارقام ثبتی، سرشماری ها، طرحهای آماری و صورت های مالی است. اما در جداول نیمه آماری، بخشی از اطلاعات جداول داده ـ ستانده بر اساس روش های تکنیکی و استفاده از ضرایب و اطلاعات جداول آماری سال پایه تهیه می شود.
تهیه و تدوين جداول داده ـ ستانده آماری مستلزم صرف زمان طولانی و نیز تخصیص منابع مالی و نیروی انسانی قابل توجه است، لذا عموماً می توان پس از تهیه یک جدول جامع آماری و با استفاده از تکنیک های نيمه آماری، اقدام به بهنگام سازی جداول داده ـ ستانده کرد. از این رو در بسیاری از کشورها تهیه جداول داده - ستانده آماری هر 5 یا 10 سال یک بار در دستور کار قرار گرفته و در فواصل زمانی ما بین هر دوره، صرفاً به بروز رسانی جداول نیمه آماری مبادرت می شود. از آنجا که جدول داده - ستانده سال 1383 بانک مرکزی به صورت تفصیلی و با استفاده از حداکثر آمار و اطلاعات موجود تهیه شده است، لذا به منظور اجتناب از صرف زمان و هزینه ، از جدول مذکور به عنوان جدول پایه جهت به هنگام سازی جدول داده ـ ستانده سال 1389 استفاده می شود.
1. پیش بینی تقاضا، تولید، اشتغال و سرمایه گذاری یک کشور یا یک منطقه اقتصادی به تفکیک بخش های مختلف.
2. بررسی تغییرات فناوری و اثرآن بر بهره وری.
3. اثر تغییر دستمزد، سود یا مالیات بر قیمت ها.
4. بررسی آثار مبادلات بخش خارجی ( صادرات و واردات) بر فعالیت های اقتصادی.
5. بررسی اثرات تورمی افزایش قیمت انواع حامل های انرژی.
6. بررسی های بخشی، مانند بررسی اثرات صنعت توریسم.
7. بررسی آثار زیست محیطی فعالیت های اقتصادی.
برنامه آینده بانک مرکزی جهت تهیه و تدوین جداول داده ـ ستانده چیست؟
جداول داده ـ ستانده معمولاً به دو نوع جداول آماری و نیمه آماری دسته بندی می شود. منظور از جداول آماری، جداولی است که اطلاعات مندرج در آن مبتنی بر ارقام ثبتی، سرشماری ها، طرحهای آماری و صورت های مالی است. اما در جداول نیمه آماری، بخشی از اطلاعات جداول داده ـ ستانده بر اساس روش های تکنیکی و استفاده از ضرایب و اطلاعات جداول آماری سال پایه تهیه می شود.
تهیه و تدوين جداول داده ـ ستانده آماری مستلزم صرف زمان طولانی و نیز تخصیص منابع مالی و نیروی انسانی قابل توجه است، لذا عموماً می توان پس از تهیه یک جدول جامع آماری و با استفاده از تکنیک های نيمه آماری، اقدام به بهنگام سازی جداول داده ـ ستانده کرد. از این رو در بسیاری از کشورها تهیه جداول داده - ستانده آماری هر 5 یا 10 سال یک بار در دستور کار قرار گرفته و در فواصل زمانی ما بین هر دوره، صرفاً به بروز رسانی جداول نیمه آماری مبادرت می شود. از آنجا که جدول داده - ستانده سال 1383 بانک مرکزی به صورت تفصیلی و با استفاده از حداکثر آمار و اطلاعات موجود تهیه شده است، لذا به منظور اجتناب از صرف زمان و هزینه ، از جدول مذکور به عنوان جدول پایه جهت به هنگام سازی جدول داده ـ ستانده سال 1389 استفاده می شود.
بانک مرکزی در حال حاضر تهيه و تدوين جداول نیمه آماری سال 1389 را بر مبنای جداول آماری سال 1383 در دست تهيه و اقدام دارد. ضمن آنکه تهیه و تدوین جدول داده ـ ستانده آماری سال 1392 نيز متعاقباً و بعد از اصلاح سال پايه حسابهای ملی از 1383 به 1390 در دستور کار اداره حساب های اقتصادی قرار خواهد گرفت.
