«صندوق پروژه» ابزار جدیدی در بازار سرمایه ایران است؛ که به جهت انعطاف و ساختار ویژه می تواند در تامین مالی انواع پروژه های کوچک و بزرگ به کار گرفته شوند. علی سنگینیان مدیرعامل تامین سرمایه امین در گفت و گویی با پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه ایران (سنا) به ویژگی ها و کارکردهای این صندوق ها پرداخته است. متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:
سنا: بسیاری از شرکت هایی که برای اجرای پروژه های خود نیاز مالی دارند، علاقمند هستند در خصوص روش های تامین مالی در ایران به جز استفاده از سیستم بانکی اطلاع پیدا کنند؛ هم اکنون در بازار مالی ایران چه ابزارهایی برای تامین مالی پروژه در اختیار داریم؟
سنگینیان: عمده پروژه ها در ایران بر اساس ساز و کارهای بازار پول تامین مالی می شوند بنابر این ابزار کارآمدی برای تامین مالی پروژه ها نداریم. تنها ابزاری که برای این منظور در ایران وجود دارد، انتشار اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت هم با توجه به محدودیت ها و شرایطی که قانون برای آن در نظر گرفته است کارآیی لازم را برای تامین مالی همه پروژه ها ندارد.
سنا: در بازار سرمایه به جز اوراق مشارکت چه ابزار دیگری برای تامین مالی پروژه ها قابل استفاده است؟
سنگینیان: در حال حاضر اگر پروژه مربوط به یک شرکت بزرگ و یا پذیرفته در بورس باشد؛ می توان از محل بازار سهام برای آن تامین مالی کرد. ولی اگر یک پروژه مستقل باشد و شرکتی به عنوان پیمانکار بخواهد پروژه ای را اجرا کند، برای تامین مالی به غیر از بازار بانکی ابزار دیگری وجود ندارد.
سنا: اخیرا در بازار بحث صندوق های پروژه مطرح شده و اولین صندوق هم با همکاری تامین سرمایه امین در آستانه آغاز فعالیت است. صندوق های پروژه یکی از ابزارهایی است که از طریق بازار سرمایه برای پروژه ها تامین مالی می کند. این ابزار جدید چه مزایا و چه ریسک هایی به نسبت دیگر ابزارهای موجود در بازار سرمایه برای تامین مالی دارد؟
سنگینیان: صندوق پروژه ابزار جدیدی در بازار سرمایه است و با توجه به انعطاف پذیری که در ساختار آن پیش بینی شده و ارکانی که برای آن در نظر گرفته شده می تواند ابزار کارآمدی برای تامین مالی پروژه های کوچک و بزرگ باشد؛ چرا که چندان متکی به ساختار شرکتی نیست. از سوی دیگر پروژه هایی که از شرکت مادر مستقل هستند و امکان تامین مالی از طریق ابزارهای بدهی مانند اوراق مشارکت و صکوک برای آنها وجود ندارد؛ می توانند از صندوق پروژه برای تامین مالی آنها استفاده کرد.
از آنجا که ساختار صندوق های پروژه بگونه ای پیش بینی شده که منافع سرمایه گذار اولیه ، مجری پروژه و سرمایه گذاران در این است که پروژه با کمترین هزینه و با کارایی بالا اجرایی شود؛ این ساختار به حفظ منافع سرمایه گذاران خرد که وارد این صندوق شده و در آن سرمایه گذاری می کنند، نیز کمک می کند.
سنا: طی چند ماه آینده شاهد اولین عرضه واحدهای سرمایه گذاری صندوق پروژه در ایران خواهیم بود؛ فکر می کنید استقبال مردم و سرمایه گذاران از آن با توجه به اینکه شناخت چندانی از این ابزار وجود ندارد، چگونه باشد؟
سنگینیان: ساختاری که برای صندوق پروژه در نظر گرفته شده است به ساختار سهام شباهت زیادی دارد تا به ساختار بدهی. سرمایه گذاران در صندوق پروژه به نوعی مالک پروژه هستند و در منافع آتی آن شریک می شوند. در صندوق پروژه پرند مپنا هم ساختار به گونه ای طراحی شده است که با توجه به حضور تامین سرمایه امین به عنوان بازارگردان، نقدشوندگی و بازدهی مناسب سرمایه گذاران تامین شده و آنها نگران افت ارزش سرمایه گذاری خود و یا زیان در این صندوق نیستند. امین به عنوان متعهد پذیره نویس و بازارگردان کسب یک بازده مناسب را در بازار برای این صندوق تضمین می کند.
سنا: شرکت هایی که علاقه مند هستند برای تامین مالی پروژه های خود از ابزار صندوق پروژه استفاده کنند چه مسیری را باید طی کنند؟
سنگینیان: مقررات در این مورد بسیار انعطاف پذیر نوشته شده است و ساختار سختی ندارد. با توجه به دیدگاهی که در سازمان بورس برای توسعه این ابزار وجود دارد و استفاده از آن برای پروژه های مختلف، این امکان وجود دارد که ساختار آن قابل تغییر باشد و ثابت نباشد.
شرکت هایی که متقاضی استفاده از ابزار صندوق پروژه هستند باید به یک نهاد مالی مراجعه کنند که به عنوان مدیر صندوق اقدامات لازم برای اخذ مجوز و شکل دهی ساختار صندوق را پی گیری کند. بعد از این مرحله باید از تامین سرمایه ها به عنوان متعهد پذیره نویس و بازار گردان استفاده کنند. با توجه به اینکه صندوق ها ابزار جدیدی هستند و بازدهی آنها مثل اوراق بدهی تضمین شده نیست، نیاز هست که یک بازار گردان قوی در صندوق وجود داشته باشد تا بتواند حداقل بازدهی را برای سرمایه گذاران تضمین کند.
سنا: به جز مدیر صندوق و متعهد پذیره نویس و بازارگردان، چه ارکان دیگری در صندوق وجود دارد؟
سنگینیان: صندوق یکسری ارکان نظارتی و یکسری ارکان اجرایی دارد. ارکان اجرایی صندوق کسانی هستند که پروژه را اجرا می کنند؛ مثل مدیر ساخت و ناظر پروژه که در بخش فنی و مهندسی فعال هستند. یک نهاد مالی باید به عنوان مدیر برای انتشار اطلاعات صندوق، محاسبه NAVصندوق و مدیریت آن باید وجود داشته باشد. متعهد پذیره نویس و بازارگردان هم وظایفی مثل آنچه که در ابزارهای بدهی وجود دارد، بر عهده دارد. حسابرس صندوق هم بحث نظارت بر فعالیت های صندوق را پی گیری می کند.
سنا: صندوق های پروژه در چه صنایعی قابل استفاده هستند؟
سنگینیان: محدودیتی برای صندوق ها دیده نشده است. مشخصا این صندوق ها را برای پروژه های صنعتی پیش بینی کرده اند؛ برای پروژه هایی که می تواند در یک زمان معقول 2 یا 4 ساله به نتیجه رسیده و جریان نقدی این پروژه ها را شاهد بود و بعد پروژه ها را با ساختار تعریف شده برای آنها وارد بورس یا فرابورس کرد.
بنابر این پروژه هایی که خیلی طولانی مدت و یا زیرساختی هستند و جریان نقدینگی بالایی را ایجاد نمی کنند برای راه اندازی صندوق پروژه مناسب نیستند. بقیه پروژه ها و حتی پروژه های ساختمانی که می توان در مدت معقول تا 4 سال آنها را تمام کرد و جریان نقدینگی لازم را در آنها ایجاد کرد که شرایط لازم برای پذیرش در بازار سرمایه را پیدا کنند؛ می توانند از صندوق پروژه استفاده کنند.
سنا: ما در ایران شاهدیم که بسیاری از پروژه ها در زمان بندی اعلامی به بهره برداری نمی رسند و متعاقب آنها هزینه ها بالا رفته و نیازمند تغییرات می شوند. در خصوص این مشکل چه راهکاری دیده شده است؟
سنگینیان: در اولین صندوق از این دست یا همان صندوق پرند مپنا برای اینکه نگرانی از طولانی شدن پروژه نداشته باشیم و به نوعی سرمایه گذار به آن بازدهی که پیش بینی کرده برسد، امین به عنوان بازارگردان به این صندوق به عنوان یک ابزار بدهی نگاه کرده است. یعنی عملا بازده متناسب با انتظار سرمایه گذار همچون اوراق بدهی برای سرمایه گذار تضمین شده است.
سنا: در پایان اگر نکته ای در خصوص صندوق پروژه وجود دارد که باید به آن اشاره شود و یا تاکیدی صورت بگیرد بفرمایید؟
سنگینیان: من در ابتدای صحبت های خودم گفتم برای تامین مالی پروژه ها تا قبل از این ابزار کارآمدی در بازار سرمایه نداشتیم و صندوق پروژه به عنوان اولین ابزار معرفی شده است. فکر می کنم سازمان بورس باید در این حوزه انعطاف پذیری بیشتری داشته باشد و روی یک مدل خاص مثل صندوق های زمین و ساختمان تاکید نکند. سازمان باید اجازه بدهد این صندوق ها همزمان که در صنایع مختلف به کار گرفته می شوند تغییرات لازم هم در آن داده شده و توسعه پیدا کنند تا جذابیت های لازم را پیدا کنند. در واقع توسعه محصول در حین اجرا اتفاق بیافتد. اگر اینگونه شود هم می توان جذابیت های لازم را برای سرمایه گذار ایجاد کرد و هم ناشر از نظر هزنیه های تامین مالی و سهولت و سرعت تامین مالی توجیه لازم را برای استفاده از این ابزار خواهد داشت.
