منصور شمس احمدی، عضو کمیته استانداردهای جامعه حسابداران رسمی ایران، اعلام کرد: باید ترس از IFRSرا کنار بگذاریم. اکنون زمانی است که همه شرکت‌ها باید به سمت این استانداردها بروند. در این زمینه صورت‌های مالی جدید، اقدام اساسی بانک مرکزی بود که ما را یک گام به سمت استانداردهای روز دنیا نزدیکتر کرده است.
به گزارش پایگاه اطلاعرسانی انجمن حسابداران خبره ایران، به نقل از اقتصاد نیوز، پس از انتشار صورت‌های مالی نمونه بانکهاتوسط بانک مرکزی در سال گذشته، برخی این اقدام بانک مرکزی را تحسین و برخی بر آن خرده گرفتند. یکی از اصلی‌ترین اشکالات وارده به زعم منتقدان، افزوده شدن دو صورت مالی جدید به مجموعه صورت‌های مالی قبلی است که پیش از این در استانداردهای ملی ایران نیامده است. درعین حال، بانک مرکزی معتقد است این صورت‌های مالی جدید، لازمه مدل کسبوکار بانکداری بدون ربا در کشور است که ارائه آن به شفافیت اطلاعاتی کمک شایانی میکند و مانع انتقال ثروت بین سهامداران و سپرده‌گذاران بانکی می‌شود.
«اقتصاد نیوز» همزمان با آغاز فصل برگزاری مجامع بانک‌ها و با توجه به لزوم تهیه سریع‌تر صورت‌های مالی جدید، با منصور شمس احمدی، عضو کمیته استانداردهای جامعه حسابداران رسمی ایران و عضو کمیته‌های تخصصی بورس گفتگویی انجام داده است. متن کامل این گفتگو به نقل از منبع یاد شده به شرح زیر است:
اقتصاد نیوز: بانک مرکزی در سال گذشته اقدام به انتشار و ابلاغ نمونه جدید صورت‌های مالی بانکی به بانک‌ها کرد. به‌طور کلی این اقدام بانک مرکزی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صورت‌های مالی جدید بانک‌ها را باید از دو منظر مورد بررسی قرار دهیم. منظر نخست مربوط به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی بانک‌ها یعنی بانک مرکزی، نهادهای بین‌المللی مثل بانک جهانی، بانک‌های تجاری خارجی، سپرده‌گذاران، سهامداران و بورس اوراق بهادار می‌شود. منظر دوم هم مربوط به جنبه‌های فنی و حسابرسی است. باید بررسی کنیم که آیا این صورت‌های مالی جدید، انتظارات تمامی ذی‌نفعان را برآورده می سازد یا خیر. در رابطه با استفاده‌کنندگان خارجی باید اشاره کنم که ایشان در نگاه نخست، به شکل ظاهری صورت‌ها توجه می‌کنند. ظاهر صورت‌های مالی بانکی ما در گذشته با آنچه خارجی‌ها بدان عادت کرده‌اند، تفاوت زیادی داشت. لذا بخاطر این عدم تطابق در همان مرحله نخست به صورت‌ها اعتماد نکرده و تصور می‌کنند که آنها برپایه استانداردهای بسیار خاص کشور ما بنا شده‌اند. به عنوان مثال در صورت‌های مالی ما ترازنامه به شکلT ارائه می‌شود. یعنی اینکه دارایی‌ها در یک طرف و بدهی و حقوق مالکانه در طرف دیگر گزارش می‌شوند. این درحالیست که در استانداردهای دنیا، ترازنامه به شکل گزارشی ارائه می‌شود. یعنی تمامی اقلام پشت سر هم می‌آیند.
نکته دوم درخصوص یادداشت‌های همراه صورت‌های مالی است. یادداشت‌ها در فرم‌های قبلی انتظارات استفاده‌کنندگان را برآورده نساخته و از طرفی مطابق با فرم‌ها و استانداردهای بین‌المللی نبوده است. شرکت‌ها به‌طور کلی اطلاعات ریزی می‌دهند که منفعت خاصی ندارد. مثلا صورت ریز بدهکاران افشا می شود .برای سهامداران چه تفاوتی میکند که چه کسی بدهکار باشد؟در عین حال شرکت‌ها از ارائه اطلاعات بسیار مهم‌تر اجتناب می‌کنند. الان در صورت‌های مالی شرکت‌ها باید ریسک‌ها گنجانده شود. این امر در تمامی صورت‌های مطابق باIFRS وجود دارد. بانک‌ها نیز در همین راستا در این صورت‌های جدید ملزم به افشای ریسک‌های خود از قبیل ریسک عملیاتی، اعتباری، بازار و غیره شده‌اند و بایستی روش‌های کنترل آنها را نیز بیان نمایند.
اقتصاد نیوز: چرا افشای اقلام ضروری صورت‌های مالی بانک‌ها سال‌ها مورد غفلت واقع شده بود؟
من قبلا هم پیشنهاد داده بودم که ما باید ابتدا شکل صورت‌ها را درست کنیم و سپس به محتوا بپردازیم تا فردی که به دنبال موضوعی مثل ریسک است، براحتی به آن دست پیدا کند. درست است که صورت‌های مالی نمونه بانک مرکزی کاملا مطابق استانداردهای بین المللی نیست و ترازنامه آن هم به شکل گزارشی بیان نشده است ولی اقلام مهمی همانند ریسک را در یادداشت‌های همراه افشا کرده است. یادداشت دیگری در رابطه با قضاوت‌ها و برآورد های مدیریت را در مدل صورت‌هایIFRS داریم که در این صورت‌ها هم آمده است. بنابراین این یک قدم روبه‌جلو در گزارشگری مالی استاندارد بوده است.
اقتصاد نیوز: این صورت‌ها برای دو گروه عمده ذی‌نفعان بانک‌ها یعنی سهامداران و سپرده‌گذاران چه منافعی دارد؟
در فرم قدیم صورت‌های مالی بانک‌ها تفکیکی بین عملیات سپرده‌گذاری و سهامداری دیده نمی‌شد. یعنی صورت‌های مالی نشان نمی‌داد که چه میزان از سود بانک، از محل سپرده‌ها و چه میزان از محل سرمایه سهامداران می باشد. فرم جدید صورت‌های مالی این نقیصه را برطرف کرده است. پیشتر ما صورت سودوزیان داشتیم که در آن ترکیب موارد ذکرشده، گنجانده شده بود. اما اکنون صورت سود و زیان، سود ناشی از منابع سهامداران را نشان می‌هد و صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری، سود ناشی از منابع سپرده‌گذاران را نشان می دهد. لذا از این جهت اطلاعات کامل‌تری را فراهم آورده و شفافیت بیشتری را به همراه دارد. ما با این صورت‌های مالی جدید هم به استانداردهای جهانی نزدیکتر شده‌ایم و هم انتظارات استفاده‌کنندگان داخلی بهتر پوشش داده می شود.
اقتصاد نیوز: وجه تمایز اصلی این صورت مالی با نمونه قبلی در چیست؟
فارغ از بالارفتن میزان شفافیت اطلاعاتی، افزوده‌شدن صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه گذاری و صورت تغییرات حقوق صاحبان سهام بارزترین وجوه افتراق صورت‌های جدید با نمونه قبلی است. صورت تغییرات حقوق صاحبان سهام در استانداردهای بین‌المللی وجود دارد که ما در ایران آن را ارائه نمی‌کردیم. این صورت اقلامی هم‌چون سرمایه، اندوخته، سود تقسیمی و غیره را در بخشی جداگانه اعلام میکند. اکنون این صورت محل اختلاف نیست. چراکه اقلامی که پیشتر در یادداشت‌ها می‌آمد، اکنون در این صورت آمده است. اختلاف نظر سازمان حسابرسی و بانک مرکزی روی صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری است. چرا که این صورت مالی جدید در استانداردهای ما پیش‌بینی نشده است.
اقتصاد نیوز: در استانداردهای بین‌المللی چطور؟
ببینید خارجی‌ها نسبت به عملیات بانکی ما هنوز هم دچار ابهام هستند. آنها از مدل کسبوکار بانکداری بدون ربای ما اطلاع چندانی ندارند. البته گاهی ایراد از ترجمه‌های ما می‌باشد که باعث گمراهی می‌شود. این صورت مالی حداقل نشان می‌دهد که بانک به عنوان وکیل سپرده‌گذاران چگونه رفتار کرده است. بنظر من صورت سودوزیان قبلی عملاً دو تکه شده است و اگر این صورت در قالب یادداشت‌های همراه می‌آمد، مشکلی ایجاد نمی‌شد. اما چون به شکل یک صورت جداگانه آمده است، به محل اختلاف تبدیل شده است.
اقتصاد نیوز: شما به عنوان یک حسابرس، آیا ارائه صورت عملکرد سپرده‌های سپرده‌گذاری را مفید می‌دانید؟
بله موافقم. چراکه برای سهامداران و سپرده‌گذاران مهم است که بدانند چه بر سر پولشان آمده است و پولی از هیچ‌کدام یک از طرفین به طرف دیگر منتقل نشده است. وقتی عملکرد بانک درقبال سهامداران و سپرده‌گذاران بصورت مجزا بیان شود، در تصمیم خرید سهام آن و کسب دریافت سود سپرده‌گذاران در انتهای سال موثر است. هردوطرف خواهان جلوگیری از انتقال ثروت‌اند و این صورت به شفافیت هرچه بیشتر قضیه مذکور کمک میکند.
اقتصاد نیوز: آیا سایر حسابرسان هم چنین نظری راجع به صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری دارند؟
برخی به این دلیل که این دو صورت جدید است و علی‌الخصوص صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری در استانداردهای حسابداری ایران نیامده است، تاکنون از اظهارنظر روی آن خودداری کرده‌اند. گروه دیگری هم معتقدند که طبق دستورالعمل بانک مرکزی باید روی این صورت‌ها نیز اعلام‌نظر کنند. ما در استانداردهای خود چیزی به نام صورت‌های مالی نمونه نداریم. نمونه‌ای هم که در استاندارد آمده توضیح داده شده است که صرفاً این یک نمونه است. بنابراین ایراد این نمی‌تواند باشد که صورت‌های نمونه جدید با نمونه سازمان حسابرسی متفاوت است. چون آن صورت نمونه سازمان هم جزئی از استاندارد نیست.
اقتصاد نیوز: اما الان که فصل مجامع هست، دیگر فرصتی برای اختلاف نظر نیست. راه‌حل مدنظر شما چیست؟
در گزارش‌های حسابرسی خارج از کشور ،حسابرس در بند مقدمه اشاره میکند صورت‌های مالی شامل ترازنامه، سود و زیان، سود و زیان جامع و صورت تغییرات در حقوق صاحبان سهام را حسابرسی کرده است. اما در اظهارنظر فقط به ترازنامه تحت عنوان صورت وضعیت مالی، سودوزیان تحت عنوان صورت عملکرد مالی و صورت جریان وجه نقد اشاره میکند. ما صورت عملکرد مالی را دو قسمت کرده‌ایم و می‌توانیم در بند مقدمه صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری را نام برده ولی در بخش اظهار نظر آن را نیاوریم. یعنی حسابرس در اظهار نظر مشکل پیدا نمی‌کند و به همان شکل قدیم رفتار میکند.
اقتصاد نیوز: دلیل مخالفت با ارائه صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری بازهم چندان مشخص نیست. مگر اقلام تشکیل‌دهنده این صورت، همان اقلامی نبوده‌اند که پیشتر در صورت‌های قدیم بیان می‌شدند؟
اقلام تشکیل‌دهنده صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری قبلاًشفاف بیان نمی‌شد و در صورت سود و زیان صریحاً مشخص نشده بود. بعضی معتقدند این یک صورت جدید است و چون اسمی از آن در استانداردها نیامده است، نمی‌توان روی آن اظهارنظر کرد. اما من معتقدم این صورت جدید نیست و همان سود و زیان قدیم است که دو تکه شده است.
اقتصاد نیوز: به عنوان عضو کمیته استانداردهای جامعه حسابداران رسمی ایران و کمیته‌های تخصصی بورس ، نظر شما در رابطه با افزودن مقررات بانک مرکزی پس از ذکر استانداردها، در بند اظهارنظر حسابرسان چیست؟
صحیح آن است که اظهار نظر حسابرس طبق استانداردهای حسابداری باشد. الان هم این صورت‌ها از نظر من مغایرتی با استانداردها ندارد. این پیشنهاد هم قابل اجراست که حسابرسان در بند جداگانه‌ای بیان کنند که صورت‌های مالی طبق مقررات بانک مرکزی نیز تهیه شده است.
اقتصاد نیوز: به هرحال همه موارد که در استانداردهای حسابداری گنجانده نشده است. مثلاً روش و نرخ‌های ذخیره‌گیری و یا اقلام مشاع و غیرمشاع طبق دستورالعمل بانک مرکزی تدوین شده است.
استانداردهای ما بیان میکند ذخیره مطالبات مشکوک‌الوصول باید کاملا لحاظ شود. نرخ‌های دستورالعمل بانک مرکزی مثلاٌ در حوزه محاسبات ریسک‌ها ممکن است با استانداردها متفاوت باشد. ولی ما اکنون وارد محتوا نمی شویم. نکته مهم فعلی این است که باید اقلام مهمی مثل ریسک در فرم های جدید افشا شوند. اما درخصوص کیفیت افشا، نظرات متفاوت است و باید طبق رهنمودهای بازل و مقررات بانک مرکزی با آنها برخورد شود. پس آنچه اکنون مهم است، شکل و در واقع ارائه اطلاعات است. این صورت‌ها به استانداردهای دنیا نزدیکتر است و از نمونه قبلی کامل‌تر است.
اقتصاد نیوز: نقش حسابرسان بخش خصوصی در موقعیت فعلی چیست؟
سازمان حسابرسی به‌عنوان استانداردگذار نظر خودش را می‌دهد. اما جامعه حسابداران رسمی که حسابرسان بخش خصوصی تحت پوشش آن هستند، باید به ارائه بیانیه و رهنمود در این زمینه اقدام کند. درواقع اعلام کند که حسابداران چگونه می‌توانند روی این صورت‌های مالی نمونه اظهارنظر بکنند.
به هرحال ما باید از جایی شروع کنیم. باید ترس از IFRSرا کنار بگذاریم. اکنون زمانیست که همه شرکت‌ها باید به سمت این استانداردها بروند. اولویت هم فعلا شکل صورت‌های مالی استاندارد است. الان قضیه صورت‌های مالی بانک‌ها در فصل مجامع واقع شده است. درهرحال اقدام بانک مرکزی فتح باب بسیار خوبی در این زمینه بوده است و ارزش افزوده صورت‌های مالی منتشره جدید نسبت به صورت‌های قبلی بانکی و حتی صورت مالی پیشنهادی سازمان حسابرسی و سازمان بورس برای بانک‌ها بیشتر است و به استانداردهای دنیا هم نزدیک است؛ از طرفی مغایرتی با استانداردهای داخلی ما ندارد و برای تمامی استفاده‌کنندگان محتوای اطلاعاتی و شفافیت بیشتری را به ارمغان می‌آورد.
